فضایل امام علی(علیه السلام) صفات و ویژگی‌های امیرالمومنین علی(علیه السلام)، نخستین امام شیعیان است که در آیات قرآن، روایات و حوادث تاریخی به آنها اشاره شده است. از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم ) نقل شده، فضائل امام علی(علیه السلام) قابل شمارش نیستند و بر پایه روایتی دیگر از آن حضرت بازگو کردن، نوشتن، نگاه کردن و گوش دادن به فضائل حضرت علی(علیه السلام)، نوعی عبادت است و باعث آمرزش گناهان می‌شود.
فضائل امام علی(علیه السلام) دو دسته‌اند: فضائل اختصاصی و فضائل مشترک با دیگر اهل‌بیت(علیه السلام): آیه ولایت، آیه شِراء، آیه انفاق، حدیث غدیر، حدیث طیر مشوی، حدیث منزلت و خاتم‌بخشی از فضائل اختصاصی او به‌شمار می‌آیند. آیه تطهیر، آیه اهل‌الذکر، آیه مَوَدّت و حدیث ثقلین هم از فضایل مشترک او با دیگر اهل‌بیت(ع) شمرده شده است.
در دوره بنی‌امیه از نشر فضائل امام علی(علیه السلام) جلوگیری شد. در این دوره کسانی که فضایل او را نقل می‌کردند، کشته یا زندانی می‌شدند. همچنین به‌دستور معاویه کسانی که در مقابل فضائل امام علی(علیه السلام)، برای خلفای سه‌گانه فضیلت جعل می‌کردند، تشویق می‌شدند. برخی همچون ابن‌تیمیه پیشوای سلفیه و شاگردانش ابن‌کثیر دمشقی و ابن‌قیم جوزی، تعدادی از آیات و احادیث در فضیلت امام علی(علیه السلام) را مخدوش یا مجعول دانسته‌اند.
باوجود تلاش‌های مخالفان در جلوگیری از نشر فضائل امام علی(علیه السلام)، در جوامع حدیثی شیعه و سنی فضایل بسیاری از علی بن ابی‌طالب(علیه السلام) نقل شده و عالمانِ دو مذهب، کتاب‌هایی مستقل هم درباره فضائل او نوشته‌اند. فضائل امیرالمؤمنین ابن‌حنبل، خصائص امیرالمؤمنین نسائی و عُمْدَةُ عُیونِ صِحاحِ الاخبار فی مَناقبِ إمامِ الاَبرار ابن‌بطریق از جمله آنها است.
چیستی، اهمیت و دسته‌بندی
منظور از فضایل، صفات و ویژگی‌هایی است که سبب برتری فرد یا گروهی بر دیگران می‌شود؛[۱] بنابراین «فضایل امام علی(علیه السلام)» مجموعه‌ای از صفات و ويژگی‌های حضرت علی(علیه السلام) نخستین امام شیعیان است که در آیات، روایات و نقل‌های تاریخی به آنها اشاره شده و سبب برتری او بر دیگران است. در کتاب‌های کلامی شیعه، از فضائل علی(علیه السلام) برای اثبات امامت و برتری او برای خلافت هم استفاده شده است.[۲] از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است فضایل امام علی آن‌چنان بسیارند که قابل شمارش نیستند.[۳] اهل‌سنت نیز به این مطلب اذعان کرده‌اند؛ برای مثال از احمد بن حنبل پیشوای مذهب حنبلی، نقل شده است آن مقدار که برای علی بن ابی‌طالب فضایل آمده، برای هیچ‌یک از صحابه نقل نشده است.[۴]
فضایل حضرت امام علی(علیه السلام) دو دسته‌اند:
فضایل اختصاصی یا خصائص علی(علیه السلام): فضایلی که مخصوص او است، مانند خوابیدن او در بستر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در لیلة المبیت و نزول آیه شراء درباره آن.
فضایل مشترک: فضایلی که پنج‌تن یا دیگر معصومان نیز دارند، مانند حدیث ثقلین که دیگر اهل‌بیت را نیز دربرمی‌گیرد و حدیث کسا که به پنج‌تن اختصاص دارد.
بر پایه روایتی که ابن شاذان قمی از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل کرده، کسی که فضلیتی از امام علی(علیه السلام) را بنویسد، تا زمانی که از آن نوشته اثری باشد، ملائکه برای او استغفار می‌کنند. همچنین کسی که به فضلیتی از او گوش بدهد، گناهانی که با گوش انجام داده و کسی که به فضلیتی از او نگاه کند، گناهانی که با چشم انجام داده، بخشیده می‌شوند.[۵]
فضایل قرآنی
فضایل قرآنی، آیاتی از قرآن هستند که درباره امام علی(علیه السلام) نازل شده‌اند یا امام علی(علیه السلام) مصداق آنها معرفی شده است. از ابن‌عباس نقل شده است آن مقدار از قرآن كه درباره على(علیه السلام) نازل شده، درباره هيچ‌كس نازل نشده است.[۶] همچنین ابن‌عباس از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل کرده خدا آیه‌ای را نازل نکرد که در آن «یا أیها الذین آمنوا» باشد، مگر آنکه علی در رأس مؤمنان و امیر آنان است.[۷] او نزول بیش از ۳۰۰ آیه را در مدح علی(علیه السلام) دانسته است.[۸] به گفته سید مرتضی عسکری (درگذشت ۱۳۸۶ش) سیره‌نگار شیعه، دلیل اینکه با وجود این همه فضایل قرآنی، اما به نام حضرت علی در قرآن تصریح نشده این است که قرآن توسط حاکمان ستمگر و کسانی که آن را تیرباران کردند از تحریف محفوظ بماند چرا که ذکر جزییات در تورات و انجیل از اسباب مهم در تحریف‌های این دو کتاب است.[۹] برخی از فضایل قرآنی امام علی(علیه السلام) عبارت‌اند از:
آیه ولایت: آیه ۵۵ سوره مائده که می‌گوید خدا، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و کسانی که نماز را برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند، بر مردم ولایت دارند.[۱۰] مفسران شیعه و سنی، شأن نزول این آيه را ماجرای خاتم‌بخشی حضرت علی(علیه السلام) دانسته‌اند که در حال رکوع، انگشتر خود را به فقیر بخشید.[۱۱]
آیه شراء: آیه ۲۰۷ سوره بقره، کسانی را ستوده است که حاضرند جان خود را در ازای به‌دست‌آوردن رضایت خداوند فدا کنند.[۱۲] به‌گفته ابن‌ابی‌الحدید عالم معتزلی، همه مفسران بر این باورند که این آیه در فضیلت امام علی(علیه السلام) نازل شده است.[۱۳] علامه طباطبایی نوشته است: که طبق روایات این آیه درباره ماجرای لیلة المَبیت نازل شده است.[۱۴] در لیلة المبیت مشرکان قصد داشتند به خانه پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم ) در مکه حمله کنند و او را به قتل برسانند. در این شب، امام علی(علیه السلام) برای حفظ جان پیامبر در بستر او خوابید.[۱۵]
آیه تبلیغ: آیه ۶۷ سوره مائده است که براساس آن، پیامبر اسلام(ص) موظف شد پیامی را به مردم ابلاغ کند که اگر در رساندن آن کوتاهی کند، رسالت پیامبریِ خود را به‌انجام نرسانده است.[۱۶] به‌گفته مفسران شیعه و سنی، آیه تبلیغ پس از بازگشت پیامبر از حَجّة‌ُالوداع در غدیر خم نازل شده است.[۱۷] در روایات، شأن نزول آیه تبلیغ واقعه غدیر و اعلام جانشینی حضرت علی دانسته شده است.[۱۸]
آیه اِکمال: آیه ۳ سوره مائده است که از کامل‌شدن دین اسلام سخن می‌گوید.[۱۹] به‌گفته ناصر مکارم شیرازی، مفسر شیعه، در تفاسیر شیعه منظور از کامل‌شدن دین، اعلام ولایت و خلافت امام علی(علیه السلام) بر مسلمانان دانسته شده و روایات هم آن را تأیید می‌کند.[۲۰] عالمان شیعه بر این باورند که آیه اکمال درباره واقعه غدیر نازل شده است.[۲۱]
آیه صادقین: آیه ۱۱۹ سوره توبه است که به مؤمنان دستور می‌دهد همراه صادقین باشند و از آنان پیروی کنند.[۲۲] در روایات شیعه، صادقین به اهل‌بیت(ع) تفسیر شده است.[۲۳] محقق طوسی این آیه را از دلایل امامت علی(ع) دانسته است.[۲۴]
آیه خیر البریه: آیه هفتم سوره بینه است که کسانی را که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده‌اند، برترین آفريدگان معرفی می‌کند.[۲۵] براساس روایاتِ شیعه و سنی، این گروه امام علی(علیه السلام) و شیعیان او هستند.[۲۶]
آیه صالح‌المؤمنین: آیه ۴ سوره تحریم است که در آن خدا علی(علیه السلام)، جبرئیل و دیگر فرشتگان را، پشتیبان پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) قرار داده است. در تفاسیر با استناد به روایاتی از طریق فریقین،[۲۷] تنها مصداق صالح‌المومنین امام علی(علیه السلام) معرفی شده است.[۲۸]
آیه انفاق: آيه ۲۷۴ سوره بقره است. این آیه پاداش کسانی را که در شب و روز، و نهان و آشکارا، انفاق می‌کنند، نزد پروردگارشان دانسته است.[۲۹] به‌گفته مفسران، این آیه درباره على(علیه السلام) نازل شده که چهار درهم داشت و يكى را در شب انفاق كرد، يكى را در روز، يكى را در نهان و يكى را آشكارا.[۳۰]
آیه نجوا: آیه ۱۲ سوره مجادله است که به مسلمانان ثروتمند دستور می‌دهد قبل از نجوا (گفتگوی سرّی) با پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)، باید صدقه بدهند.[۳۱] به‌گفته طبرسی بیشتر مفسران شیعه وسنی امام علی(ع) را تنها کسی دانسته اند که به این آیه عمل کرده است.[۳۲]
آیه وُدّ: آیه ۹۶ سوره مریم است که طبق آن خداوند محبت مؤمنان را در دل دیگران قرار می‌دهد.[۳۳] برپایه برخی روایات، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) از علی خواست بگوید؛ خدایا محبت من را در دل مؤمنان قرار بده. بعد از این درخواست، آیه وُدّ نازل شد.[۳۴]
آیه مباهله: آیه ۶۱ سوره آل‌عمران است که ماجرای مباهله پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) با مسیحیان نجران را بیان می‌کند. بنابر تفاسیر، امام علی(علیه السلام) در این آیه به‌منزله نَفْس و جان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) معرفی شده است.[۳۵]
آیه تطهیر: بخشی از آیه ۳۳ سوره احزاب است که در آن از اراده خداوند بر پاکی اهل بیت(علیهم السلام) از رجس و پلیدی سخن آمده است. مفسران شیعه معتقدند این آیه در خصوص اصحاب کساء نازل شده است.[۳۶]
آیه اولی‌الامر: آیه ۵۹ سوره نساء است که مؤمنان را به اطاعت از خدا و رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و اولی‌الامر دستور می‌دهد.[۳۷] از نظر مفسران شیعه و سنی آیه مذکور بر عصمت اولی الامر دلالت دارد.[۳۸] در روایات منظور از اولی‌الامر امامان شیعه معرفی شده است.[۳۹]
آیه مودت: آیه ۲۳ سوره شوری است. در این آیه، مودت و محبتِ «اَلْقُرْبیٰ» به‌عنوان مزد رسالت پیامبر بر مسلمانان واجب شده است.[۴۰] از ابن‌عباس نقل شده که پیامبر منظور از القربی را علی، فاطمه، حسن و حسین دانسته است.[۴۱]
آیه اطعام: این آیه نیکوکاران را کسانی معرفی می‌کند که با آنکه خودشان به غذا نیاز دارند آن را به‌خاطر خدا به مسکین، یتیم و اسیر می‌دهند.[۴۲] بنابر روایات این آیه، درباره بخشش امام علی(ع) و حضرت زهرا(سلام الله علیها) نازل شد.[۴۳] طبق احادیث، حضرت علی(علیه السلام)، فاطمه(سلام الله علیها) به‌خاطر شفای حسنین(علیهما السلام) سه روز روزه گرفتند و هر سه روز هنگام افطار با اینکه خود گرسنه بودند، غذایشان را به مسکین و یتیم و اسیر بخشیدند.[۴۴]
آیه اهل‌الذکر: آیه ۴۳ سوره نحل و ۷ سوره انبیاء است که بر پرسیدن سؤال از اهل ذکر تأکید می‌کند.[۴۵] بر پایه برخی روایات، اهل ذکر منحصر در اهل‌بیت پیامبر است.[۴۶]
آیه نصر: آیه ۶۲ سوره انفال است. به نظر آیت‌الله مکارم شیرازی، هر مؤمنی که رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) را یاری کرده، مشمول این آیه است ولی تردیدی نیست که مصداق أکمل و فرد شاخص مؤمنان در این آیه، حضرت علی(علیه السلام) است. [۴۷] او در کتاب آیات ولایت در قرآن تصریح کرده است که آيه نصر، يكى از آيات فضيلت امیرالمؤمنین(علیه السلام) است.[۴۸]
صراط مستقیم: در روایات متعددی علی(علیه السلام) و ولایت امام علی(علیه السلام) همان صراط مستقیم در قرآن معرفی شده است.[۴۹]
فضایل روایی
خوشنویسی حدیث «ذِکرُ علی عبادة» اثر رضا بدرالسماء
فضایل روایی، احادیثی از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) است که مدح یا فضلیتی برای امام علی(علیه السلام) بیان می‌کنند. برخی از این احادیث عبارت‌اند از:
حدیث غدیر: خِطابه‌ای است از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در غدیر خم که علی(علیه السلام) را مولای مسلمانان معرفی می‌کند. این حدیث در منابع شیعه و سنی نقل شده[۵۰] و از دلایل شیعیان برای اثبات امامت و خلافت حضرت علی به‌شمار می‌آید.[۵۱]
حدیث منزلت: روایتی است که جایگاه امام علی(علیه السلام) را نسبت به پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)، همانند جایگاه هارون نسبت به حضرت موسی معرفی می‌کند.[۵۲]
حدیث مدینة العلم: حدیثی از پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) که در آن خود را شهر علم و علی(علیه السلام) را دروازه آن معرفی کرده است.[۵۳] کتاب الغدیر ۲۱ تن از محدثان سنی را نام برده که این حدیث را حدیث حسن یا حدیث صحیح دانسته‌اند.[۵۴]
حدیث یوم الدار: روایتی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) است که در آن از خویشاوندان خود خواست تا دعوتش را بپذیرند و ضمن آن به وصایت و خلافت علی بن ابی‌طالب(علیه السلام) تصریح کرد.[۵۵] متکلمان شیعه برای اثبات امامت حضرت علی(علیه السلام) به این حدیث استناد کرده‌اند.[۵۶]
حدیث وصایت: حدیثی از پیامبر اکرم(ص) است که در آن امام علی(علیه السلام) به عنوان وصی و جانشین پیامبر معرفی شده است.[۵۷] شیعیان برای اثبات امامت امام علی به آن استناد می‌کنند.[۵۸]
حدیث ولایت: حدیثی از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) است که حضرت علی را پس از خود ولیِّ مؤمنان معرفی می‌کند. این حدیث با عبارت‌های مختلفی در منابع شیعه و سنی نقل شده است.[۵۹] شیعیان کلمه «ولیّ» را که در «عَلِیٌّ وَلِیُّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مِنْ بَعْدِی»[۶۰] به‌کار رفته، به‌معنای امام و سرپرست می‌دانند و بدین وسیله امامت و ولایت حضرت علی(ع) را اثبات می‌کنند.[۶۱]
حدیث طیر: روایتی در فضیلت حضرت علی(علیه السلام) است که بنابر محتوای آن، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) قصد خوردن گوشت پرندهای بریان را داشت و از خدا خواست با بهترینِ خلق هم‌غذا شود و با حضرت علی(علیه السلام) هم‌غذا شد.[۶۲] این روایت در منابع شیعه و اهل‌سنت آمده است.[۶۳]
حدیث رایَت: حدیثی مشهور است از حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) درباره امام علی(علیه السلام) در غزوه خیبر که در آن آمده است: «فردا پرچم را به مردی خواهم داد که خداوند قلعه خیبر را به دست او فتح می کند، خدا و رسول را دوست دارد و خدا و رسول هم او را دوست دارند.[۶۴]
حدیث ثقلین: حدیث مشهوری از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) درباره جایگاه قرآن و اهل‌بیت(علیهم السلام) است. در این حدیث آمده است: «من در میان شما دو چیز سنگین (گرانسنگ و گرانبها) باقی می‌گذارم که اگر آنها را دستاویز قرار دهید، هرگز گمراه نخواهید شد: کتاب خدا و عترتم که اهل‌بیتم هستند.»[۶۵] این حدیث در منابع شیعه و سنی نقل شده است.[۶۶]
حدیث کساء: حدیثی است در فضیلت پنج‌تن. طبق این حدیث که در منابع شیعه[۶۷] و سنی[۶۸] آمده است، پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) خاندانش را با پارچه‌ای پشمین (کِساء) پوشاند و دعا کرد: «خدایا اینان اهل‌بیت من هستند. پلیدی را از آنها دور کن و آنها را پاک گردان.»[۶۹]
حدیث سفینه: حدیثی مشهور از پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) است که در آن اهل بیتِ(علیهم السلام) خود را به کشتی نوح تشبیه کرده است که هر کس داخل آن شد، نجات می‌یابد و هر کس از آن جا ماند، غرق می‌شود.[۷۰] این حدیث در منابع شیعه و سنی نقل شده است.[۷۱]
حدیث شجره: پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: من و علی از یک درخت خلق شده‌ایم و سایر مردم از درخت‌های مختلف[۷۲] برخی مفسران آفرینش پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و امام علی(علیه السلام) را از یک منشأ، دلیلی بر مساوی‌بودن آن دو در وجوب اطاعت و ولایت دانسته‌اند.[۷۳]
حدیث لوح: از احادیث منقول از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) برای اثبات امامت ائمه دوازده‌گانه است که در آن نام جانشینان رسول خدا (ص)، از امام اول امام علی (ع) تا امام دوازدهم امام مهدی(ع) ذکر شده است.[۷۴]
حدیث علی مَع الحَق: از احاديث مشهور پيامبر است که على(ع) را معیار حق معرفی می‌کند. یکی از نقل‌های آن این‌گونه است: «على با حق است و حق با على و اين دو هرگز از يكديگر جدا نمی‌شوند تاکنار حوض کوثر بر من وارد شوند.»[۷۵]
حدیث تشبیه: حدیثی است که در آن پيامبر(ص) على(ع) را به دیگر پيامبران تشبيه كرده است. این حدیث در منابع شیعه[۷۶] و سنی[۷۷] نقل شده است.
لا فَتَى إِلّا عَلِی: این حدیث به‌معنای این است که جوانمردی جز علی وجود ندارد. برپایه منابع حدیثی و تاریخی، این حدیث را جبرئیل به‌علت فداکاری و شجاعت امام علی(ع) در جنگ اُحُد بیان کرده است.[۷۸] این حدیث در منابع شیعه و سنی نقل شده است.[۷۹]
حدیث قسیم النار و الجنة: روایتی است از پیامبر اکرم(ص) که علی را تقسیم‌کننده بهشت و جهنم معرفی می‌کند.[۸۰] این حدیث در منابع شیعه[۸۱] و اهل‌سنت[۸۲] به‌صورت‌های مختلف و از راویان متعدد نقل شده است.
حدیث خاصِف النَعل گفتاری از پیامبر اکرم(ص) در بیان جایگاه و فضایل امام علی(ع) است که امام را به‌جهت آنکه در آن لحظه مشغول پینه‌زدن کفش پیامبر(ص) بود، با لقب خاصف النعل خطاب قرار داد.[۸۳]
روایات دیگری هم از پیامبر درباره فضایل امام علی(ع) نقل شده است؛ ازجمله «ضربت علی در جنگ خندق از عبادت جن و انس برتر است»؛[۸۴] «هر کس علی را سب کند، مرا لعن کرده است»؛[۸۵] «هر کس علی را اذیت کند، مرا اذیت کرده است»؛[۸۶] «با دوستی علی است که مؤمن از منافق شناخته می‌شود»؛[۸۷] «علی از من و من از علی‌ام»؛[۸۸] «یاد علی عبادت است»؛[۸۹] «نگاه به علی عبادت است»؛[۹۰] همچنین استفاده پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) از القابی مانند صِدِّیق اکبر،[۹۱] فاروق اعظم[۹۲] و ابوتراب[۹۳] درباره امام علی(ع) از فضایل آن حضرت به‌شمار آمده است.
دیگر ویژگی‌ها و امتیازات حضرت علی(علیه السلام)
برخی از رویدادها و امتیازاتی که به عنوان فضائل امام علی(علیه السلام) شمرده شده‌اند، عبارتند از:
ازدواج با حضرت زهرا: از فضایل اختصاصی امام علی(علیه السلام) را ازدواجش با دختر پیامبر دانسته‌اند که به‌دستور خدا انجام شد.[۹۴] گفته‌اند اگر علی(ع) نبود، برای فاطمه(س) همتایی وجود نداشت.[۹۵]
مولود کعبه: مولود کعبه به‌معنای زاده‌شده در کعبه، به ماجرای تولد امام علی(علیه السلام) در کعبه اشاره دارد که از فضایل اختصاصی او به‌شمار می‌رود.[۹۶]
لقب امیرالمؤمنین: به‌معنای امیر، فرمانده و رهبر مسلمانان، لقبی است که به‌اعتقاد شیعیان به حضرت علی(علیه السلام) اختصاص دارد. به‌باور شیعیان، این لقب نخستین بار در زمان پیامبر اکرم برای علی بن ابی‌طالب به‌کار رفته است[۹۷] سید ابن طاووس، محدث شیعه در قرن هفتم، در کتاب الیقین باختصاص مولانا علی بإمرة المؤمنین، با اتکا به ۲۲۰ حدیث از منابع اهل‌سنت، لقب امیرالمؤمنین را مختص امام علی(ع) دانسته است.[۹۸]
سدّالاَبواب: به‌معنای مسدودکردن درها، به واقعه‌ای اشاره دارد که طی آن، پیامبر اسلام به‌فرمان خدا دستور داد جز درِ خانه امام علی(علیه السلام)، درِ همه خانه‌هایی که به مسجدالنبی باز می‌شدند، مسدود شود.[۹۹]
برادری با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم): پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) پیش از هجرت به مدینه، میان مهاجران، عقد اخوت برقرار کرد. همچنین در مدینه میان مهاجران و انصار عقد اخوت بست و هر دو بار میان خودش و امام علی(علیه السلام) عقد اخوت برقرار کرد و علی را برادر خود خواند.[۱۰۰]
اولین مسلمان: براساس اعتقاد شیعه و برخی از دانشمندان اهل‌سنت، امام علی(علیه السلام)، اولین مردی است که به پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ایمان آورد.[۱۰۱]
ابلاغ آیات برائت: به‌گزارش تفسیر نمونه تقریباً تمام مفسران و مورخان اتفاق‌نظر دارند هنگامی که آیات نخستین سوره توبه نازل شد و پیمان‌هایی را که مشرکان با پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) داشتند، لغو کرد، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نخست ابلاغ این فرمان را برعهده ابوبکر گذاشت تا هنگام حج در مکه برای عموم مردم بخواند؛ اما سپس آن را از او گرفت و به علی(علیه السلام) داد و حضرت علی(علیه السلام) در مراسم حج به مردم ابلاغ کرد.[۱۰۲] این واقعه در منابع اهل سنت نقل شده است.[۱۰۳]
خاتم‌بخشی: منظور از خاتم‌بخشی، ماجرایی است که در آن امام علی(علیه السلام) در رکوع نماز، انگشتر خود را به فقیر بخشید. این واقعه در کتب روایی شیعه و سنی نقل شده است.[۱۰۴]
ردّ الشمس: در این واقعه، به‌دعای پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)، خورشید که در حال غروب بود، به عقب بازگشت تا حضرت علی(علیه السلام) نماز عصرش را بخواند.[۱۰۵] همچنین بنا به نقل شیخ مفید، در زمان حضرت علی(علیه السلام)، در یکی از جنگ‌ها تعدادی از لشکریان نماز عصرشان را نخوانده بودند که با دعای حضرت علی(علیه السلام) خورشید برگشت.[۱۰۶]
